El Niño
Say Oskilasyong Pantimog ya El Niño/La Niña( Ingles: El Niño/La Niña-Southern Oscillation o ENSO nu pinamilag)say sakey tatawagin man lalarawan ed sakey ya likas ya nagagawa ed pandayat ya pasipiko.
Tatawagin damet yan El Niño tan La Niña. Say El Nino tan La Nina saray salitan maminsan labat ya nanengneng tanu binaybay so salitan ingles para ed salitan kastila ya el nino tan la Nina. Ed Kastila,say gabay ton ibaga ya say El nino ya "ugaw ya lake ya milag" tan si El nina ugaw ya bie ya milag.gagamitin da so Elnino ed kastila pano naipanengneng da so inpanugaw nen hesukristo(kapara nen Santo Nino).
Say El Niño(literal ya"ugaw ya laki)say sakey gawi ya klima ya nagagawa ed karukoy ya tropikal na pandayat ya pasipiko na lanang ya nagagawa ed ya limaran taon balit no maminsan yan nagagawa ed pagitan ya talora o hangad pituran taon ya undederetso, dakel so gabay ton ibaga, kabat da ya bilang kuwasi peryodiko. Say El Niño ya kabat ed piuulop to ed delap, ekat tan pan melag ya nagagawa ed tawen ya dakel so rehiyon ed mundo ya manduduman nagagawa. saray agani inmatagey ya bansa ya makakatalos ed agrikultura ya pantatanim tan pansisira.saray asinger ed dayat ya pasipiko sikaya so pinaka-apektado.
Say El nino et nagagawa no say temperatura ya danom ya dayat et unaatagey ed saray kalatagan ya saray danom na tropikal ya pandayat ya pasipiko.duwara ya angat limaran taon,say pandayat ya pasipiko ed walay tatawagin dan nagagawa ya Oskilasyong ya pantimog ed El nino.sakey yan makalna tan ampita-pitang ya undadaloy ya manlalapo ed bawat taon ed banda ya panaon na pasko diyad kadukuyan na dalampasigan ya ekuwador tan say peru.
Binmayag ya na pigaran simba labat angad sakey bulan o mas mabayag ni.bawat talura ya angad pituran tuo.say nagagawan El nino et saragto ya unbayag ya pigaran bulan.sarag ton nabago so timpla ya panaon tan importanten nagagawa ed ekonomiya ya pambibilay ed interon mundo. say australya tan timog silangan asya ya nayarin makaranas ya ekat balet saray disyerto ed peru ay makaala ya maksil ya uran. dya ed silangang aprika nayarin kapwa to so wala ya. say nagagawa ya La Niña, saray timpla ya panaon ay unbabaliktad.
Say pangkatimugan oskilasyon ay atuklasan nen sir gilbert walker nen 1923. sakey yan seewaw (galaw ya lawin-lawinan) ya presyong atmosperiko ed pagitan ya karagatang pandayat ya presyon dagem ya susukaten ya dwaran lugar. dya ed darwin, australia say dayat indiyano tan say pulo ya tahiti ed bandang timog pasipiko. say talatuntunan ya oskilasyong pantimog o southern oscillation index ( SOI) et say diperensiya tan kaiban presyo ya wadya ed antas ya dayat diman ed darwin tan tahiti. say talatuntunan ya ambetel ya dila o cold tongue index (ct) say unsusukat ya ganonton kadakel so pangkaraniwang temperatura ed tapew ya dayat ya unpepegley ed pansilangang pasipiko ya asinger ed ekwador ( equator, aliwan say bansang ekuwador) say panduduma-duma ya nanlapo ed patelek ya panahunan tinaon. say dwaran sukat ya antikorelasyon ya man tataliwasan ed pagiging mankaiba, katon say negatibo SOI et pangkaraniwan ya walay kaiba ton ampeta petang ya dagem pandayat ya kabat da bilang El Niño.
No pansapit ya kasapbayan na dekada 1980, malinew ya say El Niño tan say oskilasyong pangtimog et mangkaparehas tan say akronimang ENSO ed gagamitin pano ipanengneng so balbaleg ya agawad saya.
Saray dilap ed Queensland nen 2010-2011 ya dahilan na agawan La nina ya nanawit na ambilat na panuran ed silangan dalampasigan na Australya.nagagawa met ya ed saray angkakabaleg ya dilap ed Australya nen La nina nen 1916,1917,1950,1954-1956,tan 1973-1975.say importante ya saray dilap ed Queensland nen 2010-2011 ED aabuten ya A$30 bilyon.
El Niño diyad Gitnang Pasipiko[dumaen | dumaen so pinanlapuan]
Aliwan amin na saray budoy ay walaray nagawa jat Silangang Pasipiko.