Pising
 | Anggapoy inusar ya reperensya ed sayan artikulo.(Hunyo 2025) Tulongan mon napaaligwas itan diad pangarum na saray sitasyon ed saray napanmatalkan a reperensya. Tandaan labat ya no ag-in-verify so karga na saray publikasyon tayo, ompan na-suspect tan na-delete iratan. |
Say pising, tatawagen met ya guley, et ed sakey a partey na tanom a makakan kanen na too tan oliman a hayop. Say orihinal a pakabalin na et agtultuloy la so panangusaray, tan et say panangibilay ed tanom a kolektibo tan panangitukoy ed amin a makakan a partey na tanom, kaabay na so bunga, bulaklak, gabay (tangkay), dawey (dahon), ugat, tan biik (buto). May sakey met a pamikabalin na say guley a gamitin la ed pagluto tan ed kultura; atoy so mangabaleg ya bunga a ag matamis, kasla na say tomatis tan zucchini, bulaklak kasla na say broccoli, tan biik kasla na say munggo, tan et ag kabalewaan so sabali a bunga, bulaklak, abong (mani), tan abong na paray.
Sakabay, so guley et kolektaron la ed kagubatan na onday aguma tan mangokop, tan pinalangawan ed sabali a partey na saliket (kalibutan), siguro ed panawen na 10,000 BC tan 7,000 BC, ya panawen na anggapoan na panag-uma. Ed umpisa, so tanom ya manlapu la ed lokal ya lugar so pinalangawan, pero ed oray ya panawen, so pamayag et nangala ed karaniwan tan kabalin a tanom ya ipasok ed lokal a lugar. Antoy, so kaaduan na guley et tanoman ed amin a partey na saliket ya kaya na ed klima, tan et maitatanom ed baley a lugar laeng ed protektado a taniman. Say China so kadakkel ya manmanom na guley, tan ed panagkali-kalikew na produkto na agrikultura, kaya na et bumili so tawo na guley ya manlapu ed paway ya bansa. So kadakkel na produksyon et aglalalo la, manibat ed aguma ya para la ed pamilya na, tan ed dakkel a kompanya ya mananum so manmano la a klasey na guley ed dakkel a lote. Depende ed klasey na guley, kalpasan na ani et sunoren so panangipila, panangitago, panangiproseso, tan panangibaligya.
So guley et mabalin la kanen ya angga agluto tan mabalin la met laangan ya niluto, tan dakkel so say partey da ed panagan na tao, gapu tan bababa la ed kolesterol tan karbohidrato, pero dakel so laman na bitamina, mineral, tan dietary fiber. Dakel so nutrisyunista ya mamaloy ya mangan so tawo ed dakel a bunga tan guley karaniwan, lima o maslakay ed sakey ya aldaw.